Ένα ξεχασμένο μοναστήρι στον Πενταδάκτυλο – Άγιος Γεώργιος της Ατάλλου
Κυρίους Σ.Παρούτη και Γ.Κασκάνη
Αρχισυντάκτες
Εφημερίδα ‘Πολίτης’
Αγαπητοί κύριοι,
Αναφερόμαστε στο άρθρο του κ. Αντρου Παυλίδη στον «ΠΟΛΙΤΗ» της Κυριακής 27/04/2014 σελ. 77 με τίτλο « Ένα ξεχασμένο μοναστήρι στον Πενταδάκτυλο – Άγιος Γεώργιος της Ατάλλου»
Ο κ.Παυλίδης δεν αναφέρεται σε ιστορικούς ερευνητές που μελέτησαν και δημοσίευσαν πάνω στο ίδιο θέμα. Παραπέμπουμε τον κ. Παυλίδη σε άρθρο της κ.Νάσας Παταπίου, ιστορικού-ερευνήτριας στο Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών Κύπρου στον «ΠΟΛΙΤΗ» της Κυριακής 12/12/2010 σελ. 90-91 με τίτλο « Η Αττάλου και η μονή Αγίου Γεωργίου – το Βενετικό έγγραφο του 1544»
Η κα Παταπίου με επισταμένη και πεισματική έρευνα στα κρατικά αρχεία της Βενετίας, εντόπισε το ανέκδοτο έγγραφο που φέρνει στο φώς πολλά στοιχεία για το χωριό Αττάλου και για την μονή Αγίου Γεωργίου της Αττάλου. Απο την ίδια πηγή γράφει η κα Παταπίου, πληροφορούμαστε πότε και απο ποιόν παραχωρήθηκαν το χωριό και η μονή στους Μαρωνίτες, πώς αφαιρέθηκαν στην συνέχεια απο αυτούς και πώς κατόπιν περιήλθαν στην εξουσία τους. Στις 16/09/1544 το συμβούλιο των Δέκα της Βενετίας μετά απο σχετικό αίτημα που είχαν υποβάλει τόσο ο Επίσκοπος Μαρωνιτών όσο και οι μοναχοί της μονής του Αγίου Γεωργίου της Αττάλου, αποφάσισε, πως το χωριό Αττάλου καθώς και η μονή του Αγίου Γεωργίου της Αττάλου, όπως αναφέρεται στο έγγραφο, ανήκαν στο παρελθόν στους Μαρωνίτες. Τους είχαν παραχωρηθεί απο τον αείμνηστο βασιλιά Κύπρου Ιάκωβο Β’ το έτος 1472. Όπως διαφαίνεται απο το εν λόγω έγγραφο, το χωριό Αττάλου, αφού παραχωρήθηκε απο τον ίδιο βασιλιά, κατα τα γραφόμενα του Φλωρίου Βουστρωνίου, κατα τα έτη 1464-1468 στον ευνοούμενό του Gioan Grandulli, στη συνέχεια είτε γιατί πέθανε ο ίδιος είτε γιατί ο βασιλιάς έτσι αποφάσισε, του αφαιρέθηκε το 1472 και παραχωρήθηκε μαζί με τη μονή στον Επίσκοπο των Μαρωνιτών. Εβδομήντα χρόνια μετά την παραχώρηση μια άλλη ανέκδοτη Βενετική πηγή αναφέρει ότι η Βενετική διοίκηση της Κύπρου αφαίρεσε το χωριό Αττάλου και τη μονή του Αγίου Γεωργίου απο τους Μαρωνίτες, τα οποία πέρασαν στην Reale δηλαδή στην Κρατική περιουσία. Αυτός ήταν και ο λόγος για τον οποίο διαμαρτυρήθηκαν με αίτημά τους ο Μαρωνίτης Επίσκοπος και Μαρωνίτες μοναχοί της μονής. Δεν γνωρίζουμε πότε είχαν ακριβώς υποβάλει το αίτημα τους, αλλά η απόφαση λήφθηκε στις 16/09/1544. Η απόφαση ανέφερε ότι για λόγους γεναιοδωρίας και ελεημοσύνης το Πραστειό Αττάλου μαζί με την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου παραχωρούνται εκ νέου στους Μαρωνίτες δηλαδή στον Επίσκοπο των Μαρωνιτών και στους μοναχούς της μονής του Αγίου Γεωργίου της Αττάλου. Ακόμη στην απόφαση σημειωνόταν πως ότι ίσχυε απο το έτος 1472 σχετικά με αυτή την παραχώρηση θα ίσχυε και με την νέα του έτους 1544. Για τους ανωτέρω λόγους το Συμβούλιο των Δέκα της Βενετίας έδινε εντολή όπως ενημερωθούν στην Κύπρο οι Βενετοί Ρέκτορες καθώς και οι διάδοχοί τους για την εκτέλεση της απόφασής τους για το χωριό Αττάλου και τη μονή του Αγίου Γεωργίου. Τέλος το ίδιο έγγραφο επιβεβαίωσε και την κατα παράδοση πληροφορία και ευρέως διαδεδομένη στους Μαρωνίτες της Κύπρου ότι η εκκλησία του Αγίου Ιακώβου στη Λευκωσία υπήρξε κάποτε η επισκοπική τους έδρα. Επακριβώς στο έγγραφο μας σημειώνεται «.. Ο Μαρωνίτης Επίσκοπος του Αγίου Ιακώβου...».
Ο Ιησουίτης Girolamo Dandini είχε επισκεφθεί την Κύπρο το 1596 κατ’εντολή του Πάπα Κλήμεντος του 8ου για να πληροφορηθεί για την κατάσταση των Μαρωνιτών. Είχε καταγράψει τότε μεταξύ άλλων, ότι υπήρχαν στην Κύπρο περίπου 20 Μαρωνίτικα χωριά. Μεταξύ αυτών αναφέρει και το μικρό χωριό Αττάλου. Σημαντική είναι και η πληροφορία του Στέφανου Lusignian στη Chorograffia του, πού εκδόθηκε στην Μπολόνια της Ιταλίας το 1573, γιατί καταγράφει ότι ο Επίσκοπος των Μαρωνιτών είχε στην ιδιοκτησία του ένα χωριουδάκι μαζί με την μονή του Αγίου Γεωργίου στα βουνά προς τα βόρεια (tramontana). Τα στοιχεία αυτά επαναλαμβάνει και ο Αρχιμανδρίτης Κυπριανός στην Ιστορία Χρονολογική. Οι παραπάνω πηγές: Στέφανος Lusignian, Girolamo Dandini και Αρχιμανδρίτης Κυπριανός καθώς και στοιχεία που αντλούμε απο το ανέκδοτο έγγραφο του 1544 επιβεβαιώνουν πέραν πάσης αμφιβολίας ότι το χωριό Αττάλου και η μονή Αγίου Γεωργίου ανήκαν στους Μαρωνίτες της Κύπρου. Ο ναός, κατά τους ειδικούς, συνδυάζει στοιχεία βυζαντινής αλλά και γοτθικής αρχιτεκτονικής και έχει χρονολογηθεί κατά τον 14ο αιώνα.
Η πληροφορία του Αρχιμανδρίτη Κυπριανού στην ιστορία του, ότι ο επίσκοπος των Μαρωνιτών είχε στην ιδιοκτησία του ένα μικρό χωριουδάκι, αλλά και μοναστήριο του Αγίου Γεωργίου του Αττάλου, προς τα βουνά τηςΤραμουντάνας, διατρανώνει ότι τουλάχιστον έως τις αρχές του 19ου αιώνα το χωριό και η μονή εξακολουθούσαν να ανήκουν στους Μαρωνίτες.
Πρέπει να θεωρηθεί ότι το χωριό κατά τις αρχές του 19ου αιώνα είτε εγκαταλείφθηκε από τους Μαρωνίτες, είτε οι ίδιοι ασπάσθηκαν την ορθοδοξία, όπως είχε συμβεί την ίδιαν εποχή και στο γειτονικό χωριό Άγιος Ρωμανός η Βουνό και στην Κυθρέα.
Όμως, μετέπειτα τόσο το χωριό όσο και το μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου του Αττάλου πέρασαν στην ιδιοκτησία των Αρμενίων και έγιναν κτήμα της μονής του Αγίου Μακαρίου γνωστού και ως Αρμενομονάστηρου.
Ο G.Jeffery είχε επισκεφθεί τη μονή στις αρχές του 20ου αιώνα,όταν ακόμη σωζόταν ακέραια και αναφέρει ότι η μονή ήταν Αρμενικής ιδιοκτησίας.Ο ναός σωζόταν έως τη δεκαετία του 1950 οπότε κατέρρευσαι.
Αναφορές
1.Στέφανος Lusignan(1537-1590).Γεννήθηκε στη Λευκωσία,απόγονος του βασιλιά Ιακώβου του 1ου της Κύπρου.
Δίδαξε την Ελληνικήν γλώσσα στο Πανεπιστήμιο της Πάδουας,Ιταλίας
Το 1572 δημοσίευσε στη Μπολόγνια,Ιταλίας τη Chorograffia
2.GirolamoDandini(1554-1634).Ιταλός Ιησουϊτης,ο πρώτος Καρδινάλιος-secretary of state- στη Curia του Βατικανού.
Το 1656 δημοσίευσε την Αποστολήν του γιά την κατάσταση των Μαρωνιτών στο Λίβανο και Κύπρο.
3.Φλώριος Βουστρώνιος(16ος αιώνας) Ιστορία της Κύπρου κατά την Φραγκοκρατία και Βενετοκρατία.
4.Αρχιμανδρίτης Κυπριανός(1788),ιστορικός-συγγραφέας
Ιστορική Χρονολογική της Νήσου Κύπρος
5.G.Jeffery(1918)Άγγλος αρχιτέκτονας-συγραφέας “A description of the historic monuments of Cyprus”
Με εκτίμηση
Διοικητικό Συμβούλιο Συνδέσμου Μαρωνιτών Επιστημόνων Κύπρου
{flike}{/flike}